Соңғы мәліметтерге сәйкес, 2023 жылдың бірінші тоқсанында Қазақстан Республикасы Еуразиялық экономикалық одаққа (ЕАЭО) кіретін елдермен өзара саудада айтарлықтай өсімге ие болды. Осы кезеңде Қазақстан мен ЕАЭО елдері арасындағы сауда көлемі 2022 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 11,6% артып, 6629 млн долларды құрады.
2023 жылғы қаңтар-наурызда Қазақстанның тауар экспорты 2598,1 млн долларға жетті, бұл 41,5 пайыздық өсу қарқынын көрсетеді. Дегенмен, тауарлар импорты 1,8% аздап төмендеп, жалпы сомасы 4031 млн долларды құрады. STEPPE редакциясы Қазақстанның басқа елдермен сауда қатынасы жайлы толығырақ ақпарат береді.
Ресей мен Қазақстан арасындағы сауда қатынастарының тарихы ондаған жылдарды қамтиды және олардың бұрынғы кеңестік республикалар ретіндегі ортақ тарихымен терең тамырлас. 1991 жылы Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін екі ел де тәуелсіз жолға түсіп, экономикалық байланыстарын нығайтуға ұмтылды. Мұнайдың, газдың, пайдалы қазбалардың және ауыл шаруашылығы ресурстарының мол қоры бар Қазақстан Ресейге маңызды тауар жеткізуші болды. Энергетика олардың сауда қатынастарының орталық аспектісі болды, Қазақстан Ресейдің энергетикалық қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін мұнай мен газды экспорттайды. Бұған қоса, көлік, инфрақұрылым және өндіріс сияқты салаларда ынтымақтастық орнады.
2022 жылдың деректеріне сәйкес, Ресейдің Қазақстанға экспорты 1,18 миллиард долларға жетіп, өткен жылмен салыстырғанда 175 млн долларға немесе 17,4% айтарлықтай өсті. Ал Ресейдің Қазақстаннан импортының 414 млн доллардан 536 млн долларға дейін өскенін байқауға болады. Бұл Ресей нарығында қазақстандық тауарларға деген қызығушылықтың артқанын көрсетеді және екі ел арасындағы берік экономикалық байланысты білдіреді.
Қырғызстан мен Қазақстан арасындағы сауда қатынастары олардың бұрынғы Кеңес Одағы республикалары ретіндегі ортақ тарихынан бастау алады. 1991 жылы Кеңес Одағынан тәуелсіздік алғаннан кейін екі ел де экономикалық реформалар жолына түсті. Географиялық тұрғыдан жақын және мәдени жағынан бір-бірімен байланысты Қырғызстан мен Қазақстан өзара толықтырушы ресурстары мен экономикалық күштерін пайдалана отырып, тарихи түрде екі жақты саудамен айналысады.
Қырғызстан Қазақстанға негізінен ауылшаруашылық өнімдерін, минералды шикізатты және тоқыма өнімдерін экспорттаса, Қазақстан Қырғызстанға энергетикалық ресурстарды, машина және өндірістік тауарларды жеткізеді. Құрлықтағы шекаралар мен көлік желілері сауда қызметін жеңілдетуде шешуші рөл атқарды, жүк тасымалдау жолдары мен шекаралық өткелдер тауар алмасу үшін маңызды арна ретінде қызмет етеді.
Деректерге сүйенерек, Қазақстанның Қырғызстанға экспортының осы жылдардағы оң динамикасын көрсететінін атап өткен жөн. 2021 жылы Қазақстан Қырғызстанға 619 млн долларлық экспортты тіркеді. Бұл 1995 жылғы нәтижеге қарағанда 102 млн доллардан айтарлықтай өскенін және екі ел арасындағы сауда қарым-қатынасының нығаюын көрсетеді. Қазақстаннан Қырғызстанға экспортталатын негізгі өнімдерге құрайтын қадалы мата (37,3 млн доллар), прокат (32,2 млн доллар) және хош иісті су (25 млн доллар) жатады.
1991 жылы Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін Беларусь те, Қазақстан да тәуелсіз жолға түсіп, экономикалық байланыстарын нығайтуға ұмтылды. Беларусь қазақстандық тауарлардың, әсіресе энергетикалық ресурстардың, техниканың және ауыл шаруашылығы өнімдерінің маңызды нарығы болды. Өз кезегінде Қазақстан Беларустен техника, көлік, өндірістік тауарлар әкелді. Географиялық жақындық пен көлік желілері сауда қызметін жеңілдетуде шешуші рөл атқарды, жердегі шекара және логистикалық инфрақұрылым сауда ағындары үшін маңызды арна ретінде қызмет етеді.
Деректер Беларусь экспортының соңғы 23 жылдағы Қазақстанға оң өзгерістерін көрсетеді. 2021 жылы Беларусь Қазақстанға 749 млн доллардың экспортын тіркеді, яғни көрсеткіштер бойынша, 1998 жылғы 52,9 млн доллардан айтарлықтай өскен. Бұл жыл сайынғы 12,2 пайыздық өсу қарқынын көрсетеді және екі ел арасындағы сауда қарым-қатынасының нығаюын көрсетеді. Беларустен Қазақстанға экспортталатын негізгі өнімдерге сиыр еті (69,6 млн доллар), қойылтылған сүт (54,7 млн доллар) және локомотив бөлшектері (42,4 млн доллар) жатады.
Армения Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы дипломатиялық қарым-қатынас 1992 жылы 27 тамызда орнатылды. Бұрынғы кеңестік республикалар ретінде ортақ тарих екіжақты сауда қатынастарының негізін қалады. Сауда қатынастары Арменияға Қазақстаннан айран, йогурт, ірімшік пен сүзбе сияқты сүт өнімдері мен электрлік батареялар, пластмасса бұйымдары, жиһаз экспорттаумен сипатталады, ал Армения Қазақстанға ішімдіктер, зергерлік бұйымдар, газды, сұйықты және электр энергиясын есептегіштер экспорттады.
Қазақстан мен Арменияның 2021 жылғы экспорттық қарым-қатынасына сүйене отырып, осы кезеңде Қазақстан Арменияға 7,32 млн доллардың тауарын экспорттағанын атап өтсе болады. Қазақстаннан Арменияға экспортталған негізгі өнімдер жалпақ прокат (2,14 млн доллар), электр трансформаторлары (2,1 млн доллар) және электр батареялары (838 мың доллар) болды. 24 жыл ішінде Қазақстанның Арменияға экспорты тұрақты өсу қарқынын жылдық көрсеткіштің 3,49% өскенінен байқауға болады.
Сыртқы сауда айналымына келгенде, Қазақстанның ЕАЭО шеңберіндегі саудасында Ресей Федерациясы жалпы көлемнің айтарлықтай 92% құрайды. Одан кейін Қырғызстан 4,7%, Беларусь Республикасы 3,2%, Армения Республикасы 0,1% шекті үлеспен келеді.
2023 жылдың бірінші тоқсанындағы Қазақстанның экспорттық тауарларының құрамы маңызды рөл атқарған негізгі тауарлар қатары бар. Атап айтқанда, шикі мұнай мен битумды минералдардан алынған шикі мұнай өнімдері жалпы экспорттың 54,6% құрап, ең үлкен экспорт болды. Басқа да көрнекті экспортқа мыс кендері мен концентраттары (3,7%), тазартылған мыс және шикі мыс қорытпалары (3,7%), ферроқорытпалар (3,4%), радиоактивті химиялық элементтер мен изотоптар (3,3%), бидай мен меслин (2,8%) жатады.
Қазақстан импортының ең көп үлесін бірнеше тауарлар иеленді. Жалпы көлемнің 4,7% автомобильдер құраса, одан кейін телефон аппараттары (3,6%), кузовтар мен кабиналар (2,7%), дәрілік заттар (2,5%), автокөліктердің бөлшектері мен керек-жарақтары (1,9%), компьютерлер мен олардың құрамдас бөліктері ( 1,9%) болып табылады.
Сауда серіктестері тұрғысынан Италия Қазақстан экспортының 21,4% елеулі үлесін алып, бірінші орынға шықты. Қытай 14,1% құрап, ал Ресей 12,6% болды. Басқа негізгі экспорттық серіктестер қатарына Корея Республикасы (6,7%), Нидерланды (5,7%) және Түркия (5,1%) кірді.
Импорт бойынша Ресей Қазақстанның импорттық тауарларының негізгі көзі ретінде көш бастап, жалпы көлемнің 26,9% құрады. Қытай импорттың 23,5% қамтамасыз ететін екінші ірі серіктесі атанды, ал одан кейін Германия (5%), АҚШ (4,6%), Корея Республикасы (3,8%) және Түркия (3,8%) болды.
Получай актуальные подборки новостей, узнавай о самом интересном в Steppe (без спама, обещаем 😉)
(без спама, обещаем 😉)
