Қалыпты таңдаудан бас тартқан мамандық иелері: өз мансап жолын қалай табуға болады

Жоғары оқу орнының дипломын алған немесе мектеп бітіру кешінен енді ғана шыққан сәт — бір сатының аяқталып, келесі кезеңнің басталуы. Бұл уақыт — жастарға емес, олардың ата-анасы үшін де маңызды. Себебі әр отбасы баласының өмір жолы сәтті әрі мағыналы болғанын қалайды. Бірақ табысты болудың бір ғана дұрыс жолы бар ма?

STEPPE-тің жаңажобасында біз өз саласында ерекшеленген, классикалық емес мамандықты таңдаған адамдардың шынайы оқиғаларын жинақтаймыз. Олардың бәрі мамандықты түрлі себептермен таңдаған: біреу балалық арманын жалғады, біреу жолын сәттілікпен тапты, біреу көпшіліктің түсінбестігінің ортасында өз ісін таба білді. Бірақ олардың бір ортақ жауабы бар: кәсіби жол — бұл мәреге жету емес, керісінше, ұзақ әрі өзгермелі сапар.

Бұл материал — болашақ түлектерге, мамандығын ауыстырғысы келетін ересектерге немесе баласының бағытына алаңдаған ата-анаға арналған. Ең бастысы — өзіңді тыңдау, ішкі сенімділік пен үмітті сақтау.

---

Бұрынғы бөлімдерде біз дикторлар, фотожурналистер, иллюстраторлар мен балет әртістерінің жолын зерттедік. Ал бұл бөлім — мүлде жаңа кейіпкерлер туралы. Кейіпкерлерімізге бірдей бес сұрақ қойылды. Әр маман өз жолын қалай тапқанын, қандай қиындықтардан өткені мен бүгінгі түлектерге не айтқысы келетінін ашық баяндады. Енді сол жауаптарды назарларыңызға ұсынамыз.

Раиса Қадыр — қазақ тіліндегі кітаптарды халықаралық деңгейде танытуды мақсат еткен жас баспагер.

Мәди Ақділдә — домбыра мен заманауи композиторлықты ұштастырып жүрген музыкант.

Әйгерім Тоқсанбек — спорт шараларын ұйымдастыру арқылы жаңа аудиторияға жол ашып жүрген ивент-продюсер.

Алихан Мардан — заман талабы мен бала арманын үйлестіре білген жас кәсіпкер.

Руслан Тай — қазақ тіліндегі стендап мәдениетін қалыптастырып жүрген комик.

---

— Сіз мектептен кейін кім боламын деп жоспарладыңыз және сол сәтте болашағыңызды қалай елестеттіңіз?

Жасөспірім шақта адам болашағын түрліше елестетеді — біреу нақты жоспармен жүрсе, енді бірі өзіне не қажет екенін жолда анықтай бастайды. Алғашқы армандар мен балалық қиялдар өмір жолын қалыптастыруда маңызды рөл ойнайды.

Жасөспірім шақта адам болашағын түрліше елестетеді — біреу нақты жоспармен жүрсе, енді бірі өзіне не қажет екенін жолда анықтай бастайды. Кейіпкерлеріміздің бұл сұраққа берген жауаптары олардың кәсіби жолы қалай басталғанын, алғашқы армандарын және өмірдің ол жоспарларды қалай өзгерткені жайлы сыр шертеді.

Раиса Қадыр: Мектеп кезіндегі менің басты мақсатым — жақсы білім алу еді. Үлкен арман дегеннен гөрі, өмірге нақты қадаммен қарауға тырыстым. TOEFL тестіне дайындалу, шетелдік жақсы университетке түсу — сол сәттегі ең үлкен жоспарым болды. Әкем дипломат болғандықтан, мен де дипломатиялық салаға бет бұрып, сол бағытта дамимын деп ойладым. Кейін зерттеуші болсам деген ой келді — әлемді, мәдениеттерді түсінгім келді. Магистратураны аяқтаған соң PHD бағдарламасына түсіп, ғылымға бет бұрам деп шештім. Алайда уақыт өте келе басымдықтарым өзгеріп, отбасыма көбірек көңіл бөлу жолын таңдадым. 

Қазір айналысып жүрген баспагерлік іс — сол биік армандар мен ішкі ізденістердің шынайы нәтижесіне айналды.. Мақсатым — жақсы білім алу еді. TOEFL тестіне дайындалу барысында өзімді жақсы университетке түсіп, әкемнің жолын қуып дипломат боламын деп елестеттім. Кейін бұл ой өзгеріп, зерттеуші боламын деп шештім. Магистратурадан соң PHD оқимын деген жоспарым болды. Алайда отбасылық өмірге көңіл бөліп, сол жолмен кеттім. Бірақ қазір айналысып жүрген ісім — сол биік мақсаттардың бір көрінісі деп есептеймін.

Руслан Тай: Мектеп бітірген сәт — мен үшін белгісіздікке толы кезең болды. Қандай да бір нақты жоспарым болған жоқ. Ата-анам менен белгілі бір жолды таңдауды күткенін түсіндім, бірақ өзімнің не қалайтынымды, болашақты қалай елестететінімді біле алмадым. Басым өз армандарыммен емес, өзгелердің үміттерімен толы болды. Өзіңнің не қалайтыныңды білмеу — өте үлкен ішкі қысым. Бұл күй ұзаққа созылғанымен, кейін сахна арқылы өзімнің ішкі даусымды таптым. Ата-анам не күтетінін білдім, бірақ өзімнің не қалайтынымды білмедім. Өзіме емес, өзгелердің үмітіне жауап беруге тырыстым.

Әйгерім Тоқсанбек: Бала кезімде өзімді сот ретінде елестететінмін — әділетті қорғап, тәртіп орнатамын деп ойлайтынмын. Бірақ мектеп жылдары журналистикаға деген қызығушылығым оянды. Мақала жазу, газет-журналдарға пікір жіберу — бұл менің алғашқы шығармашылық тәжірибем болды. Үшінші сыныпта «Айгөлек» балалар журналының тілшісі атанғаннан бастап, журналист боламын деген нақты арманым қалыптасты. Ол кезде мамандық жайлы түсінігім шектеулі болғанымен, өзімді ақпаратпен, оқиғамен, мәтінмен байланысты елестеттім.. Бірақ мектепте оқып жүріп, газет-журналдарға мақала жазып, журналистикаға қызығушылығым оянды. Үшінші сыныпта-ақ «Айгөлек» журналының жас тілшісі болдым. Содан бастап журналист боламын деген шешім қалыптасты.

Мәди Ақділдә: Мен кішкентай кезімнен музыкант боламын деп армандадым. Дарынды балаларға арналған музыка мектебіне түсіп, домбыра сыныбына жазылдым. Отбасым мені қолдады, әсіресе атымды Мәди Бапиұлына арнап қоюлары — осы жолды алдын ала белгілеп бергендей әсер қалдырды. Әрине, бұл жолда қиындықтар болды: жаттығулар, сынақтар, күйзелістер. Бірақ балалықтағы сахнаға, үлкен аудиторияға деген қызығушылығым мені осы бағытта ұстады. Мектеп қабырғасында домбырамен қатысқан алғашқы байқаулар — кәсіби болашағымның іргетасы болды.. Дарынды балаларға арналған музыкалық мектепте оқыдым. Домбыра – алғашқы және басты таңдауым болды. Алғашында қиындықтар болды, бірақ отбасымның қолдауы мықты болды.

Алихан Мардан: Мектепте физика пәнінен жақсы нәтиже көрсетіп жүрдім, олимпиадаларға қатыстым. Сондықтан да болар, өзімді энергетика саласында елестеттім. Алайда бір жағынан бала кезімде «киім дүкенім болса» деген арман да болды. Ол ой кейін ұмытылып кетті, күнделікті өмір мен нақты жоспарлар үстемдік етті. Бірақ шығармашылық бағытқа қызығушылық жоғалған жоқ: университетке түскен соң менеджмент пен маркетингке бет бұра бастадым. Дизайн, сату, визуал — осы саладағы алғашқы қадамдарымды белгілеп берді.. Физика пәнінен олимпиадаға қатысып жүргенмін. Бірақ 7-8 сыныпта киім дүкенім болса деген арман болды. Уақыт өте келе менеджмент пен дизайнға қызығушылығым артты.

— Сіз қазір айналысып жатқан мамандыққа қалай келдіңіз? Бұл саналы таңдау ма, әлде кездейсоқ таңдалды ма?

Көптеген адамдар өз кәсіби жолын кездейсоқ бастайды, бірақ уақыт өте келе бұл таңдау саналы шешімге айналады. Жолдың басы нақты болмаса да, адамның ішкі сезімі мен тәжірибесі бағыт береді.

Раиса Қадыр: Бұл — әрі саналы, әрі кездейсоқ таңдау болды. Қазақ тілінде сапалы әдебиеттің жетіспеушілігі мені мазалады. Бұл жағдай әділетсіздік сияқты көрінді. Осы саланың бизнес жағынан да әлеуетін көріп, нақты әрекетке көштім.

Руслан Тай: Сахнаға кездейсоқ келдім. Қазіргі әйелім Саида «тырысып көр» деді. Бірінші рет сахнаға шыққаннан-ақ маған ұнайтынын түсіндім. Бірден емес, бірақ уақыт өте келе стендаптың менікі екенін білдім.

Әйгерім Тоқсанбек: Бұл — саналы таңдау. Журналистикадан басталып, спорттық медиаға, кейін іс-шара ұйымдастыру саласына ауыстым. Жұмысымда қызығушылығымды байқаған басшылар қолдау білдірді.

Мәди Ақділдә: Бұл бағытты кішкентайымнан таңдадым. Конкурс, байқауларға қатысып жүріп, бұл жол менікі екенін түсіндім. Өнер жолы ауыр, бірақ ішкі сенім мені алға жетелейді.

Алихан Мардан: Университет кезінде бұл бағытты саналы түрде таңдадым. Жан-жақты тәжірибе жинап, жеке бизнесімді бастауға мүмкіндік туды.

— Сіздің таңдауыңыз қаншалықты отбасы, оқытушылар, достарыңызға түсінікті болды және қолдау тапты?

Мамандықты таңдауда жақын адамдардың қолдауы шешуші рөл атқарады. Кейде түсінбестік пен күмән болса да, сенім мен қолдау үлкен өзгерістерге жол ашады.

Раиса Қадыр: Алғашында отбасы бұл бағытты толығымен түсіне қойған жоқ. Бірақ менің табандылығым мен іштей сенімім олардың көзқарасын өзгертуге себеп болды. Уақыт өте келе, менің жасап жүрген ісімнің маңызын сезініп, қолдау көрсете бастады. Бұл қолдауды сезіну – үлкен мотивация.

Руслан Тай: Стендап өнерін бастап жүргенімде көпшілік бұл саланың қаншалықты маңызды екенін түсіне бермеді. Әзіл – тек күлкі емес, ол қоғамға айна. Осы ойымды жеткізу үшін уақыт керек болды. Қазір менің сахнадағы сөздеріме тыңдармандар ғана емес, жақындарым да мән бере бастады. Саиданың қолдауы —– ең басты демеу.

Әйгерім Тоқсанбек: Жолымды жиі ауыстырғаныма қарамастан, отбасым мен достарым әр таңдауыма түсіністікпен қарап, қолдау білдіріп келді. Олар менің неге қызығатынымды түсінуге тырысты. Бұл —– маған үлкен сенім мен батылдық сыйлаған фактор.

Мәди Ақділдә: Домбырашы болуды таңдаған сәттен бастап отбасым мені толығымен қолдады. Алайда кәсіби әлемде, әсіресе заманауи бағытты ұстанғанда, кей жағдайда консервативті көзқарастармен бетпе-бет келдім. Сол кезде отбасымның сенімі мен жақындарымның жылы сөзі үлкен тірек болды.

Алихан Мардан: Кәсіпкерлікке бет бұрғанымда, бірқатар мұғалімдер мен таныстар маған сақтықпен қарады. Бірақ әкем – менің алғашқы бизнес-идеямды құптаған адам. Ол мені эксперименттен қорықпауға үйретті. Соның арқасында қазір өз ісімді жүргізіп келемін.

— Сіз басқа мамандықтар нұсқаларын қарастырған кезде кәсіп жолында немесе кезеңдерде күмәнданған кездер болды ма?

Кез келген кәсіби жолда күмән мен тоқырау кезеңдері кездеседі. Бұл — өсудің, өзін іздеудің табиғи процесі. Сол сәттерде не істегеніміз көп нәрсені шешеді.

Раиса Қадыр: Университетте бірнеше бағытты қатар игердім —– саясаттану, қаржы, әдебиет. Олардың қайсысы менікі екенін ұзақ іздедім. Баспагерлікке келгенде де, бастапқыда бұл дұрыс қадам ба деген сұрақтар болды. Бірақ нақты мақсат қойып, біртіндеп нәтиже көре бастағанда күмән сейіле бастады.

Руслан Тай: Стендаппен айналысып жүрген алғашқы жылдары материал өтпей қалса немесе көрермен үнсіз қалса —– өзімді қайта-қайта сұраққа алдым. Мүмкін менің жолым емес шығар? Бірақ әр сәтсіздіктен кейін тәжірибе жинап, келесі сахнаға шығуға мотивация таптым.

Әйгерім Тоқсанбек: Карантин кезінде барлық іс-шара тоқтап қалғанда, мүлдем басқа салаға кету туралы ой келді. Бірақ спорттық медиа мен ивенттің өмірімдегі орны мені қайта оралдырды. Өз ісіңнің сағынуы —– оның сенің адами болмысыңмен қаншалықты байланысты екенін көрсетеді.

Мәди Ақділдә: Музыкалық мансап —– тек шабыт емес, үлкен еңбек. Кейде ұзақ дайындықтан кейін нәтиже шықпаса, өзіме деген сенімім азаяды. Бірақ сахнаға шыққанда көрерменнің ықыласы бәрін ұмыттырады. Сол сәттер маған не үшін осы жолды таңдағанымды еске салады.

Алихан Мардан: Бірнеше кәсіп бастап, қайта жауып көрдім. Бәрі бірден болмайтынын түсіндім. Күмән болған сайын —– әрекет жасап, нақты шешім қабылдауға тырыстым. Ең маңыздысы —– тоқтап қалмау.

— Қазір мектепті бітіріп, мамандық таңдау алдында тұрғандар түлектерге не айтар едіңіз?

Түлек үшін мамандық таңдау — болашаққа жасалатын алғашқы маңызды қадам. Бұл шешімге тек ата-ана мен мектеп емес, адамның ішкі дайындығы мен өз-өзіне деген сенімі де әсер етеді.

Раиса Қадыр: Өз жүрегіңізді тыңдаңыз. Бастапқыда нақты не қалайтыныңызды білмеуіңіз мүмкін, бірақ ізденуден жалықпаңыз. Кітап оқыңыз, тәжірибе жинаңыз, сұрақ қойыңыз. Әр қадам —– өз жолыңызды табуға алып келеді.

Руслан Тай: Барлығын байқап көріңіз. Өмір —– үздіксіз тәжірибе. Қателік жасау —– қорқынышты емес. Ең бастысы —– өзіңізбен шынайы болу.

Әйгерім Тоқсанбек: Мамандық —– өмір бойғы үкім емес. Қателесуге болады, қайта бастауға да болады. Өзіңіздің неге қызығатыныңызды түсініп, соған қарай бейімделіңіз.

Мәди Ақділдә: Шынайы сүйіспеншілікпен жасалған іс —– ұзақ мерзімді нәтиже береді. Өнер болсын, ғылым болсын —– егер өз ісіңді сүйсең, жол өздігінен ашылады.

Алихан Мардан: Мүмкіндіктерден қашпаңыз. Ізденуден шаршамаңыз. Кәсіп —– бұл да шығармашылық.

Өз кәсібін жүрек қалауымен таңдаған, стереотиптерге бағынбай, өз жолын тапқан кейіпкерлермен таныстыруды жалғастырамыз. Келесі материалдарда шабыттандыратын жаңа мамандық иелерін күтіңіздер.

Оқи отырыңыз: Лило, Стич және қазақша дубляж: сүйікті кейіпкерлер қалай қазақ тілінде сөйлей бастады